Każde artystyczne wykonanie utworu lub dzieła ludowej pozostaje pod ochroną niezależnie od jego wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Ochronę tę zapewniają autorskie prawa pokrewne.
Prawa pokrewne to prawa do twórczości powstałej na bazie twórczości (utworu) twórcy pierwotnego. Prawa pokrewne to prawa chroniące formę przekazu utworu pierwotnego, dzięki któremu utwór jest rozpowszechniany. Prawa pokrewne to przede wszystkim prawa aktorów, reżyserów, wokalistów, producentów, itp.
Prawa pokrewne a prawo do utworu pierwotnego
Prawo artysty wykonawcy nie narusza prawa autorskiego do wykonywanego utworu. Jednakże wykonywanie praw pokrewnych wobec utworów objętych ochroną w ramach prawa autorskiego może wiązać się z koniecznością uzyskania zgody od podmiotu uprawnionego.
Prawa pokrewne a prawa zależne
Prawa pokrewne i prawa zależne to prawa powstałe niejako na podstawie wcześniej już istniejącego utworu, a ponadto jedne i drugie stanowią osobny przedmiot ochrony prawnoautorskiej. Różnica polega na tym, że autorskie prawa zależne to prawa do utworu zależnego będącego opracowaniem (adaptacją) utworu pierwotnego, podczas gdy prawa pokrewne chronią artystyczną formę przekazu utworu pierwotnego między utworem pierwotnym, a odbiorcą przekazu.
Dowiedz się czym są prawa autorskie zależne – prawa autorskie do opracowań cudzych utworów
Co obejmują prawa pokrewne?
Do katalogu praw pokrewnych należą:
– prawa do artystycznych wykonań,
– prawa do fonogramów i wideogramów,
– prawa do nadań programów,
– prawa do pierwszych wydań,
– prawa do wydań naukowych i krytycznych.
Prawa do artystycznych wykonań
Artystycznymi wykonaniami są w szczególności: działania aktorów, recytatorów, dyrygentów, instrumentalistów, wokalistów, tancerzy i mimów oraz innych osób w sposób twórczy przyczyniających się do powstania wykonania.
Prawo do artystycznych wykonań wygasa z upływem pięćdziesięciu lat następujących po roku, w którym nastąpiło artystyczne wykonanie. Jeżeli w okresie tym nastąpiła publikacja lub inne rozpowszechnienie artystycznego wykonania utrwalonego w inny sposób niż na fonogramie, okres ochrony liczy się od tego zdarzenia, a gdy miały miejsce obydwa – od tego z nich, które miało miejsce wcześniej. Jeżeli zaś w okresie tym nastąpiła publikacja lub inne rozpowszechnienie artystycznego wykonania utrwalonego na fonogramie, prawo do artystycznych wykonań wygasa z upływem siedemdziesięciu lat od tego zdarzenia, a gdy miały miejsce obydwa – od tego z nich, które miało miejsce wcześniej.
Prawa do fonogramów i wideogramów
Fonogramem jest pierwsze utrwalenie warstwy dźwiękowej wykonania utworu albo innych zjawisk akustycznych. Wideogramem jest pierwsze utrwalenie sekwencji ruchomych obrazów, z dźwiękiem lub bez, niezależnie od tego, czy stanowi ono utwór audiowizualny.
Domniemywa się, że producentem fonogramu lub wideogramu jest osoba, pod której nazwiskiem lub firmą (nazwą) fonogram lub wideogram został po raz pierwszy sporządzony. W przypadku nadawania, reemitowania lub odtwarzania wprowadzonego do obrotu fonogramu lub wideogramu, producentowi przysługuje prawo do stosownego wynagrodzenia.
Uprawnienia z tytułu praw do fonogramów i wideogramów wygasają z upływem pięćdziesięciu lat następujących po roku, w którym fonogram lub wideogram został sporządzony.
Prawa do nadań programów
Bez uszczerbku dla praw twórców, artystów wykonawców, producentów fonogramów i wideogramów, organizacji radiowej lub telewizyjnej przysługuje wyłączne prawo do rozporządzania i korzystania ze swoich nadań programów w zakresie: utrwalania, zwielokrotniania określoną techniką, nadawania przez inną organizację radiową lub telewizyjną, reemitowania, wprowadzania do obrotu ich utrwaleń, odtwarzania w miejscach dostępnych za opłatą wstępu, udostępniania ich utrwaleń w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.
Prawa do nadań programów gaśnie z upływem pięćdziesięciu lat następujących po roku pierwszego nadania programu.
Prawa do pierwszych wydań oraz wydań naukowych i krytycznych
Wydawcy, który jako pierwszy w sposób zgodny z prawem opublikował lub w inny sposób rozpowszechnił utwór, którego czas ochrony już wygasł, a jego egzemplarze nie były jeszcze publicznie udostępniane, przysługuje wyłączne prawo do rozporządzania tym utworem i korzystania z niego na wszystkich polach eksploatacji przez okres dwudziestu pięciu lat od daty pierwszej publikacji lub rozpowszechnienia.
