Bezpodstawne wzbogacenie polega na uzyskaniu korzyści majątkowej bez podstawy prawnej przez jedną osobę – wzbogaconego, kosztem drugiej – zubożonego.
Zgodnie z art. 405 Kodeksu cywilnego:
Kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.
Powyższy przepis stanowi samodzielną podstawę prawną stosunku zobowiązaniowego między wzbogaconym, a zubożonym. Wzbogacony ma obowiązek wydać uzyskaną korzyść w naturze albo zwrócić jej wartość jeżeli zwrot korzyści nie jest możliwy.
Bezpodstawne wzbogacenie – obowiązek zwrotu korzyści
Obowiązek wydania korzyści uzyskanej na podstawie bezpodstawnego wzbogacenia obejmuje nie tylko korzyść bezpośrednio uzyskaną, lecz także wszystko, co w razie zbycia, utraty lub uszkodzenia zostało uzyskane w zamian tej korzyści albo jako naprawienie szkody.
Bezpodstawne wzbogacenie a rozporządzenie uzyskaną korzyścią
Jeżeli wzbogacony rozporządził korzyścią uzyskaną na podstawie bezpodstawnego wzbogacenia na rzecz osoby trzeciej bezpłatnie, obowiązek wydania korzyści przechodzi na tę osobę trzecią. Zobowiązany do wydania korzyści może żądać zwrotu nakładów koniecznych o tyle, o ile nie znalazły pokrycia w użytku, który z nich osiągnął. Zwrotu innych nakładów może żądać o tyle, o ile zwiększają wartość korzyści w chwili jej wydania. Może też zabrać te nakłady, przywracając stan poprzedni. Jeżeli dokonując nakłady wiedział, że korzyść mu się nie należy, ten może żądać zwrotu nakładów tylko o tyle, o ile zwiększają wartość korzyści w chwili jej wydania. Jeżeli zubożony, żądający wydania korzyści jest zobowiązany do zwrotu nakładów, sąd może zamiast wydania korzyści w naturze nakazać zwrot jej wartości w pieniądzu z odliczeniem wartości nakładów, które żądający byłby obowiązany zwrócić.
Bezpodstawne wzbogacenie – wygaśnięcie obowiązku zwrotu uzyskanej korzyści
Obowiązek wydania korzyści uzyskanej na podstawie bezpodstawnego wzbogacenia lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu.
Bezpodstawne wzbogacenie a świadczenie nienależne
Świadczenie nienależne to szczególny rodzaj bezpodstawnego wzbogacenia. Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.
Bezpodstawne wzbogacenie od świadczenia nienależnego różni to, że w przypadku świadczenia nienależnego jest szereg sytuacji, w których ten kto spełnił świadczenie nie ma prawa żądać jego zwrotu, podczas gdy bezpodstawne wzbogacenie prawie zawsze daje zubożonemu prawo do dochodzenia zwrotu korzyści.
Bezpodstawne wzbogacenie – przedawnienie
Do bezpodstawnego wzbogacenia – zarówno do terminów biegu przedawnienia oraz zasad przerwania biegu przedawnienia – mają zastosowanie ogólne zasady dotyczące przedawnienia.
