Umowa franczyzy zwana też umową franczyzową lub umową franchisingu należy podobnie jak umowa barterowa do katalogu umów nienazwanych, a to znaczy, że nie została uregulowana wprost w przepisach. Umowę franczyzy stworzył ją rynek w odpowiedzi na potrzeby działających na nim przedsiębiorców. Samo słowo „franchise” oznacza koncesję i w pewnym stopniu umowa franczyzy odzwierciedla strukturę udzielenia przedsiębiorcy koncesji, stanowiącej zgodę na wykonywanie przez tego przedsiębiorcę działalności gospodarczej w koncesjonowanym zakresie.

Umowa franczyzy reguluje zasady współpracy między przedsiębiorcami, w ramach której franczyzodawca – czyli przedsiębiorca posiadający know-how, dokumentację, prawa i inne środki w zależności od branży, udziela franczyzobiorcy dostępu do tych wszystkich elementów na podstawie stosownej umowy, w celu umożliwienia mu wykonywania działalności gospodarczej według koncepcji stworzonej przez franczyzodawcę.

Umowa franczyzy – zalety

Umowa franczyzy wydaje się być bardzo korzystna dla obu stron umowy.

Z jednej strony umożliwia franczyzodawcy ekspansję swojej koncepcji biznesowej bez konieczności pokrywania kosztów ekspansji z własnej kieszeni, a dodatkowo umożliwia na dodatkowe zarabianie na udzielonych licencjach do stworzonego konceptu biznesowego.

Umowa franczyzy jest także korzystna dla franczyzobiorcy, bowiem umożliwia mu rozpoczęcie działalności w ramach już wypromowanej marki oraz konceptu biznesowego, co jest właściwie gwarantem posiadania pewnego grona klientów już w momencie rozpoczęcia działalności franczyzowej. Ponadto pozwala uniknąć dużych kosztów związanych z powstaniem nowej marki, jej promowaniem oraz tworzeniem modelu biznesowego.

Umowa franczyzy – zakres umowy

Franczyzobiorca działa samodzielnie i na własny rachunek, jednakże jest obowiązany do przestrzegania wytycznych i standardów narzuconych przez franczyzodawcę w umowie franczyzy. Zakres swobody jaką ma franczyzobiorca uwarunkowany jest wielkością i rozpoznawalnością marki franczyzodawcy.

W przypadku małych firm, które dopiero rozpoczynają udzielanie franczyzy, umowa franczyzy zwykle jest mniej restrykcyjna i zapewnia franczyzobiorcy większe pole manewru, gdyż na tym etapie franczyzodawcy zależy przede wszystkim na ekspansji i wzmocnieniu rozpoznawalności marki.

W przypadku dużych, rozpoznawalnych franczyz, franczyzodawca mocniej ingeruje w zasady funkcjonowania placówek franczyzobiorców. Często franczyzobiorcom narzucane są konkretne centra dostaw, mające zapewnić pełną standaryzację oferowanych produktów i usług we wszystkich placówkach franczyzowych. Odstępstwa od narzuconych standardów jakości stwierdzone podczas cichych kontroli wiążą się z karami finansowymi dla franczyzobiorcy.

Umowa franczyzy – koszty i opłaty

Franczyzobiorca działa samodzielnie i na własny rachunek i obowiązany jest ponosić z tego tytułu wszelkie opłaty, daniny publicznoprawne, składki na ubezpieczenie, wynagrodzenia pracowników, itp. Obok kosztów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej dochodzą opłaty dla franczyzodawcy. Zwykle franczyzobiorca zobowiązany jest do uiszczenia wysokiej opłaty wstępnej za udzielone prawa, przekazaną dokumentację, szkolenia wdrożeniowe, wyposażenie, itp. w zależności od rodzaju działalności, a następnie do okresowych opłat licencyjnych w czasie trwania umowy franczyzowej – stanowiących określony procent od obrotów lub opłatę stałą.

Jak zawrzeć umowę franczyzy?

Umowa franczyzy, mimo iż należy do katalogu umów nienazwanych, łączy elementy wielu uregulowanych w prawie umów, jak umowy sprzedaży, dzierżawy, najmu, licencyjnej, dostawy czy umowy o świadczeniu usług. Taka złożoność instytucji prawnych w jednej umowie wymaga przygotowania oraz skonsultowania przez prawnika, zarówno po stronie franczyzodawcy, jak i franczyzobiorcy. Prowadzenie działalności na zasadzie franczyzy w ostatnich latach bardzo wzrosło na popularności zwłaszcza wśród małych firm. Niestety stosunkowo często zwracają się do mnie tacy przedsiębiorcy już po podpisaniu umowy, z prośbą o wytłumaczenie do czego są właściwie zobowiązani. Tak nie wolno robić, tym bardziej, że od przedsiębiorcy jako podmiotu profesjonalnego wymaga się działania z należytą starannością ze względu na zawodowy charakter jego działalności, przez co nie ma możliwości zasłaniania się niewiedzą czy brakiem zrozumienia umowy, tak ja konsumenci.

W telegraficznym skrócie, z perspektywy interesów franczyzodawcy w umowie franczyzy powinny się znaleźć postanowienia dotyczące obowiązku zachowania przez franczyzobiorcę poufności w stosunku do wszelkiej przekazanej w ramach umowy franczyzy dokumentacji, udzielonego know how, obowiązku przestrzegania zasad korzystania z licencji przez franczyzobiorcę, braku odpowiedzialności za wyniki finansowe franczyzobiorcy, zasadach uiszczania wynagrodzenia, prawie kontroli i żądania wyjaśnień od franczyzobiorcy.

Z punktu widzenia interesów franczyzobiorcy umowa franczyzy powinna regulować obowiązki franczyzodawcy do przekazania niezbędnej dokumentacji, obowiązku przeprowadzenia szkoleń wdrożeniowych, gotowości służenia pomocą w celu prawidłowego wykonywania usług przez franczyzobiorcę, postanowienia dotyczące wyłączności franczyzy na obszarze działania franczyzobiorcy, udzielenia licencji, dostarczenia sprzętu czy innych dostaw, obowiązków prowadzenia przez franczyzodawcę bieżących działań marketingowych w stosunku do marki będącej przedmiotem franczyzy, prowadzenia badań rynku i w wprowadzania modyfikacji do marki z uwzględnieniem potrzeb rynku.

Czas trwania umowy franczyzy i wypowiedzenie franczyzy

Umowa franczyzy zwykle zawierana jest na czas określony. Czas ten powinien być na tyle długi by obroty z działalności franczyzowej umożliwiły franczyzobiorcy pokrycie kosztów związanych z wysokim kosztem początkowym franczyzy.

Bardzo często w przypadku niewypowiedzenia umowy franczyzy przed końcem terminu, na jaki została zawarta, umowa przekształca się w umowę zawartą na czas nieoznaczony.