Mediacje sądowe to sposób na rozwiązanie sporu łączącego strony poza salą rozpraw, przy obecności bezstronnego i bardzo pomocnego mediatora. W przypadku gdy strony są w realnym sporze co do łączącego je stosunku prawnego, prawidłowości wywiązania się z umowy czy wzajemnych pretensji, mediacje stwarzają pole do rozmowy przy udziale bezstronnego mediatora. 

Czy uczestnictwo w mediacji jest obligatoryjne?

Nie, mediacja jest dobrowolna. W sprawach, w których zawarcie ugody jest dopuszczalne, sąd dąży w każdym stanie postępowania do ich ugodowego załatwienia, w szczególności przez nakłanianie stron do mediacji. Mediację prowadzi się na podstawie umowy o mediację albo postanowienia sądu kierującego strony do mediacji. Umowa może być zawarta także przez wyrażenie przez stronę zgody na mediację, gdy druga strona złożyła wniosek o przeprowadzenie mediacji. W umowie o mediację strony określają w szczególności przedmiot mediacji, osobę mediatora albo sposób wyboru mediatora. Mediację prowadzi się przed wszczęciem postępowania, a za zgodą stron także w toku sprawy. Mediacji nie prowadzi się, jeżeli strona w terminie tygodnia od dnia ogłoszenia lub doręczenia jej postanowienia kierującego strony do mediacji nie wyraziła zgody na mediację.

Kto może przeprowadzić mediację?

Mediatorem może być osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych, korzystająca w pełni z praw publicznych. Mediatorem nie może być sędzia, lecz nie dotyczy to sędziów w stanie spoczynku. 

Przebieg mediacji – jak wygląda postępowanie mediacyjne?

Po wyznaczeniu, mediator niezwłocznie ustala termin i miejsce posiedzenia mediacyjnego, odpowiedni dla stron. Wyznaczenie posiedzenia mediacyjnego nie jest wymagane, jeżeli strony zgodzą się na przeprowadzenie mediacji bez posiedzenia mediacyjnego.

Mediator na posiedzenie mediacyjne powinien przyjść zaznajomiony ze sprawą. Może być tak, że na początku odbędzie krótką rozmowę z każdą ze stron z osobna, a następnie odbędzie się spotkanie wspólne lub od razu strony wspólnie przystąpią do mediacji. Jeśli posiedzenie mediacyjne nie będzie wystarczające dla stron, może się odbyć kolejne posiedzenie. Jest także możliwość, że po pierwszym posiedzeniu strony będą prowadzić rozmowy za pośrednictwem mediatora drogą mailową.

Mediator prowadzi mediację, wykorzystując różne metody zmierzające do polubownego rozwiązania sporu, w tym poprzez wspieranie stron w formułowaniu przez nie propozycji ugodowych lub na zgodny wniosek stron może wskazać sposoby rozwiązania sporu, które nie są dla stron wiążące.

Z przebiegu mediacji sporządza się protokół, w którym oznacza się miejsce i czas przeprowadzenia mediacji, a także imię, nazwisko lub nazwę i adresy stron, imię i nazwisko oraz adres mediatora, a ponadto wynik mediacji. Protokół podpisuje mediator.

Jak wygląda postępowanie w przypadku gdy strony zawrą ugodę?

Jeżeli strony zawarły ugodę przed mediatorem, ugodę zamieszcza się w protokole albo załącza się do niego. Strony podpisują ugodę. Niemożność podpisania ugody mediator stwierdza w protokole. Przez podpisanie ugody strony wyrażają zgodę na wystąpienie do sądu z wnioskiem o jej zatwierdzenie, o czym mediator informuje strony. Mediator doręcza stronom odpis protokołu.

W przypadku gdy strona, po zawarciu ugody, w ramach mediacji prowadzonej na podstawie umowy o mediację, wystąpi do sądu z wnioskiem o zatwierdzenie ugody, mediator składa protokół w sądzie, który byłby właściwy do rozpoznania sprawy według właściwości ogólnej lub wyłącznej. W razie skierowania przez sąd sprawy do mediacji mediator składa protokół w sądzie rozpoznającym sprawę

Zatwierdzenie ugody przez sąd

Jeżeli zawarto ugodę przed mediatorem, sąd na wniosek strony niezwłocznie przeprowadza postępowanie co do zatwierdzenia ugody zawartej przed mediatorem. Jeżeli ugoda podlega wykonaniu w drodze egzekucji, sąd zatwierdza ją przez nadanie jej klauzuli wykonalności; w przeciwnym przypadku sąd zatwierdza ugodę postanowieniem. Sąd odmawia nadania klauzuli wykonalności albo zatwierdzenia ugody zawartej przed mediatorem, w całości lub części, jeżeli ugoda jest sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa, a także gdy jest niezrozumiała lub zawiera sprzeczności.

Ugoda zawarta przed mediatorem, po jej zatwierdzeniu przez sąd, ma moc prawną ugody zawartej przed sądem. Ugoda zawarta przed mediatorem, którą zatwierdzono przez nadanie jej klauzuli wykonalności, jest tytułem wykonawczym, a zatem otwiera drogę do postępowania komorniczego.

Co w sytuacji gdy mediacja nie zakończy się ugodą?

Podczas postępowania mediacyjnego strony często mówią rzeczy, o których ze względu na taktykę procesową nie wspominają w pismach procesowych. Ponadto strony rozmawiają o ewentualnych ustępstwach mających doprowadzić do zawarcia ugody, na które być może nie będą skłonne przystać jeśli sprawa wróci do sądu. Okoliczności te nie powinny być czynnikiem zniechęcającym do poddania się mediacji. Postępowanie mediacyjne nie jest jawne. Mediator, strony i inne osoby biorące udział w postępowaniu mediacyjnym są obowiązane zachować w tajemnicy fakty, o których dowiedziały się w związku z prowadzeniem mediacji. Strony mogą zwolnić mediatora i inne osoby biorące udział w postępowaniu mediacyjnym z tego obowiązku. Bezskuteczne jest powoływanie się w toku postępowania przed sądem lub sądem polubownym na propozycje ugodowe, propozycje wzajemnych ustępstw lub inne oświadczenia składane w postępowaniu mediacyjnym.

Masz zagwozdkę związaną z postępowaniem mediacyjnym lub inny problem prawny? Zapraszam Cię do skorzystania z bezpłatnej konsultacji prawnej. Porada może dotyczyć wszelkich aspektów związanych z prowadzeniem firmy, od zakładania firmy od początku, pozyskiwania dofinansowania na start, przez umowy, prawo autorskie, nieuczciwą konkurencję, spory konsumenckie, sprawy sądowe, itp.

Jaki jest czas trwania mediacji?

Kierując strony do mediacji, sąd wyznacza czas jej trwania na okres do trzech miesięcy. Na zgodny wniosek stron lub z innych ważnych powodów termin na przeprowadzenie mediacji może zostać przedłużony, jeżeli będzie to sprzyjać ugodowemu załatwieniu sprawy. Czasu trwania mediacji nie wlicza się do czasu trwania postępowania sądowego. Przewodniczący wyznacza rozprawę po upływie terminu na mediację, a przed jego upływem jeżeli choć jedna ze stron oświadczy, że nie wyraża zgody na mediację.

Jakie koszty wiążą się z mediacjami sądowymi?

Mediator ma prawo do wynagrodzenia i zwrotu wydatków związanych z przeprowadzeniem mediacji, chyba że wyraził zgodę na prowadzenie mediacji bez wynagrodzenia. Wynagrodzenie i zwrot wydatków obciążają strony. Należności mediator pobiera bezpośrednio od stron. Sąd ustala je i przyznaje mediatorowi tylko wówczas, gdy przynajmniej jedna ze stron skierowanych do mediacji przez sąd była zwolniona od kosztów sądowych w zakresie obejmującym należności mediatora, a pozostałe strony nie wypłaciły mediatorowi tych należności w całości.

Czy warto?

Mediacje sądowe to sposób na rozwiązanie sporu łączącego strony poza salą rozpraw. W przypadku gdy strony są w realnym sporze co do łączącego je stosunku prawnego, prawidłowości wywiązania się z umowy i wzajemnych roszczeń, mediacje stwarzają pole do przeprowadzenia rozmowy przy udziale bezstronnego mediatora. W sądzie podczas rozprawy przeprowadzane jest postępowanie dowodowe, strony składają oświadczenia, wnioski, zastrzeżenia. Nie ma czasu na rozmowę, wyjaśnienie wzajemnych zarzutów. Na dodatek spotkanie mediacyjne odbywa się w uczestnictwie mediatora, osoby z wykształceniem i umiejętnościami  mającymi na celu doprowadzenie stron do pułapu, który będzie dla nich zadowalający i wspólny. Prowadzenie takich rozmów na własną rękę stron już będących w sporze byłoby zdecydowanie trudniejsze – w innej sytuacji sprawa nie trafiła by przecież do sądu.

Osobiście znam blaski i cienie postępowań mediacyjnych. Uczestniczyłam jako pełnomocnik w takich mediacjach, które zakończyły się sukcesem oraz w takich, które miały na celu odwlec postępowanie sądowe w czasie, a tym samym odwlec rozliczenie stron. Z mojego doświadczenia zdecydowanie warto skorzystać z pomocy mediatora – i mówię to jako radca prawny, którego działalność składa się między innymi z reprezentowania przedsiębiorców w postępowaniach sądowych. Uważam jednak, że dla dobra moich klientów, jeśli jest szansa na uniknięcie długiego (zwykle wieloletniego) i kosztownego procesu sądowego, to warto spróbować zamknąć konflikt możliwie wcześniej.