W przypadku naruszenia autorskich praw osobistych możemy domagać się zapłaty zadośćuczynienia przez naruszającego. Zadośćuczynienie od odszkodowania różni się tym, że jest ono zapłatą za szkodę niemajątkową. Ma ono zrekompensować negatywne odczucia związane z naruszeniem naszych praw – w uproszczeniu jest to zapłata za nasze emocjonalne przeżycia. Odszkodowanie ma natomiast kompensować straty finansowe związane z naruszeniem.
Ochrona praw autorskich osobistych – uprawnienia twórcy
Naruszenie praw autorskich osobistych generuje dla twórcy szereg możliwości, mających na celu wyrównać straty spowodowane naruszeniem. Przysługują mu zarówno roszczenia kompensacyjne (finansowe), jak i roszczenia chroniące przed dalszymi naruszeniami. Szczegółowy katalog roszczeń w przypadku naruszenia autorskich praw osobistych można znaleźć tutaj:
Autorskie prawa osobiste – uprawnienia twórcy w przypadku ich naruszenia
Największy problem sprawia kwestia ustalenia jakie zadośćuczynienie należy się twórcy. Wiadomo, że wielu upatruje w zadośćuczynieniu możliwości zarobku. Warto się poważnie zastanowić przed określeniem wysokości dochodzonej kwoty, by nie narobić sobie niepotrzebnie kosztów procesowych związanych z przeszacowaniem dochodzonego zadośćuczynienia.
Co wziąć pod uwagę ustalając wysokość dochodzonego zadośćuczynienia
Wysokość zadośćuczynienia, którego zapłaty można domagać się od naruszającego powinna być odpowiednia do wspomnianej szkody niemajątkowej. Dla jej wycenienia należy wziąć pod uwagę przesłanki związane z osobą twórcy oraz przesłanki związane z osobą naruszającego, a mianowicie:
– poziom zawinienia działania naruszającego, czy działał umyślnie czy nieumyślnie,
– czy naruszający działał w celu osiągnięcia konkretnej korzyści, np. korzyści majątkowej,
– skala i częstotliwość naruszeń, czas trwania naruszenia,
– krzywda twórcy, jego osobiste odczucia,
– odbicie się naruszenia echem w środowisku, w którym działa twórca i naruszający.
W praktyce chodzi o ustalenie czy naruszenie godziło i w jakim stopniu w renomę i dobre imię twórcy, wpływ naruszenia na postrzeganie go przez własny target lub szersze grono odbiorców, podważenie lub utratę przez twórcę autorytetu. W kontekście tym ważna jest również wielkość targetu twórcy – drobny twórca, z małą rzeszą odbiorców, a bardzo popularny twórca, osoba medialna otrzymają w przypadku podobnego naruszenia raczej różniące się zadośćuczynienie.
Okoliczności, które nie mają znaczenia dla wysokości zadośćuczynienia
1. Spotkałam się z opinią, iż zadośćuczynienie poza funkcją kompensacyjną pełni funkcję prewencyjno-represyjną. W moim odczuciu jest to nieprawda. Powstrzymać naruszającego od przyszłych naruszeń ze względu na świadomość potencjalnej represji finansowej oraz być niejako karą za dokonane już naruszenie jest możliwość żądania zapłaty odpowiedniej sumy na cel społeczny przez naruszającego. Jeżeli chcemy aby wobec naruszającego zastosowano pewien rodzaj kary, możemy żądać nałożenia na niego obowiązku zapłaty sumy na cel społeczny obok żądania zapłaty należnego nam zadośćuczynienia.
2. Niezależnie od odpowiedzialności wynikającej z wyrządzenia szkody niemajątkowej – czyli żądania zapłaty zadośćuczynienia, w przypadku gdy efektem naruszenia była realna szkoda majątkowa, twórcy przysługuje prawo żądania zapłaty odszkodowania – w kwocie odpowiadającej powstałej szkodzie. W związku z tym dochodząc zapłaty zadośćuczynienia nie bierzemy pod uwagę ewentualnych strat finansowych, gdyż podstawą dochodzenia ich zapłaty jest odpowiedzialność odszkodowawcza.
3. Zadośćuczynienie ma na celu zrekompensować krzywdę – czyli stratę niemajątkową – twórcy, a nie prowadzić do jego wzbogacenia kosztem zadośćuczynienia. Należy mieć to na uwadze uzasadniając żądanie pozwu.
Jak obliczyć wysokość zadośćuczynienia
Przy ocenie skali naruszeń wpływającej na wysokość zadośćuczynienia kluczowa jest obiektywna ocena sytuacji. Należy wziąć pod uwagę wszystkie wspomniane powyżej przesłanki warunkujące wysokość odpowiedzialności za szkodę niemajątkową oraz pominąć inne okoliczności i pretensje, które mamy wobec naruszającego, które jak wskazałam powyżej nie mają wpływu na wysokość należnego zadośćuczynienia. Warto zastanowić się jaka kwota obiektywnie zaspokoi naszą krzywdę oraz jakie zadośćuczynienie było naszym zdaniem należne w tych okolicznościach gdybyśmy to my byli zobowiązani do jego zapłaty lub gdyby uprawnionym była inna osoba.
Obok uprawnień z tytułu naruszenia autorskich praw osobistych, twórcy przysługuje ochrona z tytułu naruszenia autorskich praw majątkowych oraz ochrona na podstawie innych ustaw.
