Ochrona praw autorskich jest zagadnieniem, z którym spotykam się bardzo często. Podstawowym pytaniem osób rozważających podjęcie kroków prawnych jest kwestia roszczeń przysługujących związku z naruszeniem praw autorskich, w szczególności odpowiedzialności finansowej naruszającego.
Ochrona praw autorskich ma charakter prewencyjny, naprawczy, represyjny oraz kompensacyjny
Ochrona praw autorskich osobistych pełni wiele funkcji. Z jednej strony ma usunąć skutki będące efektem naruszeń i zadośćuczynić uprawnionemu twórcy, z drugiej zaś zniechęcać do dalszych naruszeń oraz być pewnego rodzaju karą wobec naruszającego. Ochrona praw autorskich pod kątem kompensacyjnym, czyli dochodzenia zapłaty sumy pieniężnej sprawia najwięcej trudności uprawnionym. Trudno jest sprecyzować jakiego zadośćuczynienia powinni się domagać. W przeciwieństwie do naruszenia autorskich praw majątkowych przepisy są mniej precyzyjne, dlatego kłopoty są zrozumiałe.
Roszczenia w przypadku naruszenia autorskich praw majątkowych
Ochrona praw autorskich osobistych i majątkowych
Na wstępie pragnę zasygnalizować, że istnieje odrębna ochrona z tytułu naruszenia autorskich praw osobistych oraz autorskich praw majątkowych. Twórca może – według swojego uznania – dochodzić roszczeń łącznie z obu tych podstaw lub z każdej z osobna.
Ochrona praw autorskich, obok odpowiedzialności cywilnoprawnej, przewiduje sankcje karne wobec naruszającego. Twórca może złożyć zawiadomienie na policję lub do prokuratury o popełnieniu przestępstwa i przenieść ciężar prowadzenia postępowania na organy ścigania.
Ochrona praw autorskich – jak wygląda odpowiedzialność karna
Ochrona praw autorskich osobistych – katalog roszczeń
Katalog roszczeń twórcy z tytułu naruszenia praw autorskich osobistych reguluje art. 78 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
art. 78 ust. 1. Twórca, którego autorskie prawa osobiste zostały zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania. W razie dokonanego naruszenia może także żądać, aby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności aby złożyła publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści i formie. Jeżeli naruszenie było zawinione, sąd może przyznać twórcy odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub – na żądanie twórcy – zobowiązać sprawcę, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny.
Ochrona praw autorskich osobistych przyznaje twórcy prawo żądania od naruszającego:
– zaniechania dalszych naruszeń,
– usunięcia skutków naruszeń,
– złożenia oświadczenia o odpowiedniej formie i treści,
– zapłaty zadośćuczynienia za doznaną krzywdę,
– zapłaty sumy na cel społeczny.
Zaniechanie dalszych naruszeń autorskich praw osobistych
Roszczenie o zaniechanie dalszych naruszeń może być wniesione zarówno gdy stan naruszenia nadal trwa, jak również jeśli naruszenie ustało. Sąd rozstrzygający sprawę ustala, iż określone działanie stanowi (stanowiło) naruszenie autorskich praw osobistych i nakłada na naruszającego bierny obowiązek w postaci zakazu dalszych naruszeń.
Ochrona praw autorskich osobistych przez usunięcie skutków naruszeń
Żądanie usunięcia skutków naruszeń przede wszystkim polega na zniszczeniu egzemplarzy dzieła lub treści dotkniętych naruszeniem, czyli np. wycofania z rynku książki lub usunięcia z bloga wpisu naruszającego cudze autorskie prawa osobiste. Jeżeli takie działanie byłoby niewspółmiernie dotkliwe dla naruszającego, a naruszenie było niezawinione, sąd może nakazać usunięcie naruszeń przez zapłatę na rzecz twórcy odpowiedniej sumy pieniężnej.
Oficjalne przyznanie się do naruszenia praw autorskich
Roszczenie o złożenie oświadczenia w odpowiedniej formie i treści jest jedną z możliwości usunięcia skutków naruszeń. Umożliwia ono zobowiązanie naruszającego do przyznania się do naruszeń i przeprosin. Forma powinna być adekwatna do dokonanego naruszenia i jego skali oddziaływania, np. przeprosiny w prasie, telewizji czy w formie baneru lub pop-upu na stronie internetowej.
Ochrona praw autorskich – zadośćuczynienie i zapłata na cel społeczny
W ramach ochrony praw autorskich osobistych twórca może żądać zapłaty łącznie zadośćuczynienia oraz sumy na cel społeczny, niemniej to czy sąd zasądzi naruszającemu obowiązek zapłaty obu tych sum, czy jednej z nich zależy od swobodnej oceny sądu okoliczności sprawy. Tak naprawdę zadośćuczynienie powinno pełnić funkcję rekompensaty za szkodę niemajątkową twórcy, zaś zapłata sumy na cel społeczny funkcję prewencyjno-represyjną wobec naruszającego.
Naruszenie autorskich praw osobistych często jest powiązane z naruszeniem dóbr osobistych, a w przypadku przedsiębiorców także z czynami nieuczciwej konkurencji. Twórca ma prawo wyboru, które z tych przepisów przyznają mu najszersze uprawnienia i na jakiej podstawie lub podstawach będzie dochodził swoich roszczeń.
