Umowa o pracę to najdogodniejsza forma zatrudnienia dla osoby zatrudnianej i nakładająca najwięcej obowiązków na pracodawcę pod kątem praktycznych obowiązków oraz obowiązków dotyczących stałości zatrudnienia i konieczności opłacania składek ZUS – nie jak w przypadku umowy o dzieło czy umowy zlecenia. Na pracownika zaś stosunek pracy – poza obowiązkiem świadczenia pracy – także nakłada szereg obowiązków, których nieprzestrzeganie może skutkować odpowiedzialnością dyscyplinarną pracownika oraz odpowiedzialnością materialną. Tym razem omawiam zasady odpowiedzialności materialnej pracownika oraz odpowiedzialności za powierzone mienie.
Odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy
Pracownik, który wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych ze swej winy wyrządził pracodawcy szkodę, ponosi wobec niego odpowiedzialność materialną, w granicach rzeczywistej straty poniesionej przez pracodawcę i tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego wynikła szkoda.
W razie wyrządzenia przez pracownika przy wykonywaniu przez niego obowiązków pracowniczych szkody osobie trzeciej, zobowiązany do naprawienia szkody jest wyłącznie pracodawca. Pracownik ponosi odpowiedzialność wobec pracodawcy, który naprawił szkodę wyrządzoną osobie trzeciej.
Jeżeli pracownik umyślnie wyrządził szkodę, jest obowiązany do jej naprawienia w pełnej wysokości.
Kiedy pracownik nie ponosi odpowiedzialności za szkodę?
Pracownik nie ponosi odpowiedzialności za szkodę w takim zakresie, w jakim pracodawca lub inna osoba przyczyniły się do jej powstania albo zwiększenia. Pracownik nie ponosi ryzyka związanego z działalnością pracodawcy, a w szczególności nie odpowiada za szkodę wynikłą w związku z działaniem w granicach dopuszczalnego ryzyka.
Odpowiedzialność materialna kilku pracowników
W razie wyrządzenia szkody przez kilku pracowników każdy z nich ponosi odpowiedzialność za część szkody stosownie do przyczynienia się do niej i stopnia winy. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie stopnia winy i przyczynienia się poszczególnych pracowników do powstania szkody, odpowiadają oni w częściach równych.
Ustalenie wysokości odszkodowania za szkodę wyrządzoną przez pracownika
Pracodawca jest obowiązany wykazać okoliczności uzasadniające odpowiedzialność pracownika oraz wysokość powstałej szkody.
Odszkodowanie ustala się w wysokości wyrządzonej szkody, jednak nie może ono przewyższać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody.
Zawarcie ugody z pracownikiem w sprawie odszkodowania
Jeżeli naprawienie szkody następuje na podstawie ugody pomiędzy pracodawcą i pracownikiem, wysokość odszkodowania może być obniżona, przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy, a w szczególności stopnia winy pracownika i jego stosunku do obowiązków pracowniczych. Przy uwzględnieniu tych okoliczności wysokość odszkodowania może być także obniżona przez sąd pracy – dotyczy to również przypadku, gdy naprawienie szkody następuje na podstawie ugody sądowej.
W razie niewykonania ugody przez pracownika, podlega ona wykonaniu w trybie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, po nadaniu jej klauzuli wykonalności przez sąd pracy. Sąd pracy odmówi nadania klauzuli wykonalności ugodzie, jeżeli ustali, że jest ona sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego.
Odpowiedzialność za mienie powierzone pracownikowi
Pracownik, któremu powierzono z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się:
1. pieniądze, papiery wartościowe lub kosztowności,
2. narzędzia i instrumenty lub podobne przedmioty, a także środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze,
3. innym mieniu powierzonym mu z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się,
odpowiada w pełnej wysokości za szkodę powstałą w tym mieniu.
Od odpowiedzialności pracownik może się uwolnić, jeżeli wykaże, że szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych, a w szczególności wskutek niezapewnienia przez pracodawcę warunków umożliwiających zabezpieczenie powierzonego mienia.
Odpowiedzialność pracowników za wspólnie powierzone mienie
Pracownicy mogą przyjąć wspólną odpowiedzialność materialną za mienie powierzone im łącznie z obowiązkiem wyliczenia się. Podstawą łącznego powierzenia mienia jest umowa o współodpowiedzialności materialnej, zawarta przez pracowników z pracodawcą na piśmie pod rygorem nieważności. Pracownicy ponoszący wspólną odpowiedzialność materialną odpowiadają w częściach określonych w umowie. Jednakże w razie ustalenia, że szkoda w całości lub w części została spowodowana przez niektórych pracowników, za całość szkody lub za stosowną jej część odpowiadają tylko sprawcy szkody.
