Skarga pauliańska jest jedną z instytucji prawnych, obok wniosku o zabezpieczenie, oświadczenia o poddaniu się egzekucji oraz w pewnym sensie postępowania upadłościowego, która ma chronić wierzyciela na wypadek niewypłacalności dłużnika.

Skarga pauliańska stwarza wierzycielowi podstawy prawne do sądowego uznania za bezskuteczne w stosunku do niego czynności dłużnika, które spowodowały uszczuplenie jego majątku i na skutek których wierzyciel nie może wyegzekwować od dłużnika swoich należności.

Skarga pauliańska w praktyce – kiedy z niej skorzystać?

Warto rozważyć skorzystanie ze skargi pauliańskiej w sytuacji, gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową. W ramach skargi pauliańskiej wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.

Co najważniejsze, wierzyciel korzystając ze skargi pauliańskiej może dochodzić swojej wierzytelności bezpośrednio z majątku osoby trzeciej. Na mocy skargi pauliańskiej może być także podważona ugoda sądowa, czyli czynność z pozoru wydająca się bezpieczna, bowiem zatwierdzona przez sąd. Z mojego doświadczenia procesowego należy unikać zawierania ugody sądowej z podmiotem w złej kondycji finansowej, bowiem może ona przynieść więcej szkód niż pożytku. 

Kiedy czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli?

Czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności. Jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli korzyść majątkową uzyskał przedsiębiorca pozostający z dłużnikiem w stałych stosunkach gospodarczych, domniemywa się, że było mu wiadome, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Skarga pauliańska a bezpłatne rozporządzenie majątkiem

Jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Skarga pauliańska a darowizna

Jeżeli w chwili darowizny dłużnik był niewypłacalny, domniemuje się, iż działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. To samo dotyczy wypadku, gdy dłużnik stał się niewypłacalny wskutek dokonania darowizny. 

Postępowanie w sprawie skargi pauliańskiej

Uznanie za bezskuteczną czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli następuje w drodze powództwa lub zarzutu przeciwko osobie trzeciej, która wskutek tej czynności uzyskała korzyść majątkową. W wypadku gdy osoba trzecia rozporządziła uzyskaną korzyścią, wierzyciel może wystąpić bezpośrednio przeciwko osobie, na której rzecz rozporządzenie nastąpiło, jeżeli osoba ta wiedziała o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną albo jeżeli rozporządzenie było nieodpłatne.

Wierzyciel, względem którego czynność prawna dłużnika została uznana za bezskuteczną, może z pierwszeństwem przed wierzycielami osoby trzeciej dochodzić zaspokojenia z przedmiotów majątkowych, które wskutek czynności uznanej za bezskuteczną wyszły z majątku dłużnika albo do niego nie weszły.

Osoba trzecia, która uzyskała korzyść majątkową wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli, może zwolnić się od zadośćuczynienia roszczeniu wierzyciela żądającego uznania czynności za bezskuteczną, jeżeli zaspokoi tego wierzyciela albo wskaże mu wystarczające do jego zaspokojenia mienie dłużnika.

Skarga pauliańska termin

Roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu, aby zmobilizować wierzyciela w ich dochodzeniu oraz wyzwolić dłużnika ze stanu niepewności prawnej. Uznania czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli za bezskuteczną nie można żądać po upływie lat pięciu od daty tej czynności.

Wyzbywanie majątku a odpowiedzialność karna

Wyzbycie się majątku nie tylko może okazać się bezskuteczne. Za podejmowanie czynności prowadzących do pokrzywdzenia wierzycieli grozi odpowiedzialność karna. Zgodnie z art. 300 Kodeksu karnego kto, w razie grożącej mu niewypłacalności lub upadłości, udaremnia lub uszczupla zaspokojenie swojego wierzyciela przez to, że usuwa, ukrywa, zbywa, darowuje, niszczy, rzeczywiście lub pozornie obciąża albo uszkadza składniki swojego majątku, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.