Spółki handlowe dzielą się na spółki osobowe i kapitałowe. Do spółek osobowych należą spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna. Spółką kapitałową jest zaś spółka z ograniczoną odpowiedzialnością i spółka akcyjna.

Spółki osobowe jako forma prowadzenia działalności gospodarczej

Spółki osobowe to popularna forma prowadzenia działalności gospodarczej. Spółki osobowe w przeciwieństwie do spółek kapitałowych nie posiadają osobowości prawnej i nie posiadają odrębnego statusu podatnika na gruncie podatku dochodowego. Sposób opodatkowania spółek osobowych czyni ze nich atrakcyjną formę prowadzenia działalności gospodarczej, gdyż pozwala uniknąć podwójnego opodatkowania, które ma miejsce przy spółkach kapitałowych.

Sprawdź: opodatkowanie spółek osobowych i ich wspólników

Spółka osobowa powstaje po zawarciu umowy spółki, a konkretnie w chwili wpisu do rejestru przedsiębiorców, prowadzonego przez Krajowy Rejestr Sądowy. Przez umowę spółki osobowej wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez wniesienie wkładów oraz, jeżeli umowa albo statut spółki tak stanowi, przez współdziałanie w inny określony sposób. Zmiana postanowień umowy spółki wymaga zgody wszystkich wspólników, chyba że umowa stanowi inaczej.

Spółka osobowa może we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana. Spółka osobowa prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą. 

Wspólnicy spółki osobowej a mały ZUS

Bycie wspólnikiem w spółce osobowej nie jest jednoznaczne z posiadaniem przez wspólnika statusu przedsiębiorcy, aczkolwiek przedsiębiorcy mogą być wspólnikami spółek osobowych. Warto o tym pamiętać w kontekście tzw. małego ZUSu. Bycie członkiem w spółce osobowej jest uznawane w myśl przepisów ustawy o ubezpieczeniach społecznych za prowadzenie działalności gospodarczej i wiąże się z obowiązkiem odprowadzania składek ZUS.

Bycie wspólnikiem spółki osobowej przez osoby nieprowadzące wcześniej działalności gospodarczej nie daje prawa do skorzystania z ulgi w postaci opłacania małego ZUSu przez pierwsze 2 lata prowadzenia działalności, w ramach którego najniższa możliwa podstawa wymiaru składek wynosi 30% minimalnego wynagrodzenia. Rozwiązanie tego problemu jest stosunkowo proste. Przed założeniem spółki wspólnik chcący skorzystać z preferencyjnego ZUS powinien zarejestrować się jako jednoosobowy przedsiębiorca w CEIDG.

Przeniesienie praw udziałowych

Ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej może być przeniesiony na inną osobę tylko wówczas, gdy umowa spółki tak stanowi. Ponadto, ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej może być przeniesiony na inną osobę tylko po uzyskaniu pisemnej zgody wszystkich pozostałych wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

W przypadku przeniesienia ogółu praw i obowiązków wspólnika na inną osobę, za zobowiązania występującego wspólnika związane z uczestnictwem w spółce osobowej i zobowiązania tej spółki osobowej odpowiadają solidarnie występujący wspólnik oraz wspólnik przystępujący do spółki.

Przeniesienie ogółu praw i obowiązków wspólnika spółki, której umowa została zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy, może nastąpić przy wykorzystaniu wzorca udostępnionego w systemie teleinformatycznym. Oświadczenia zbywcy i nabywcy wymagają w takiej sytuacji opatrzenia kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym. Oświadczenia woli złożone w ten sposób są równoważne z oświadczeniami woli złożonymi w formie pisemnej.

Zakaz konkurencji wspólników spółek osobowych

Wspólnik obowiązany jest powstrzymać się od wszelkiej działalności sprzecznej z interesami spółki. Wspólnik nie może, bez wyraźnej lub domniemanej zgody pozostałych wspólników, zajmować się interesami konkurencyjnymi, w szczególności uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki jawnej, partner, komplementariusz lub członek organu spółki.

Każdy wspólnik ma prawo żądać wydania spółce korzyści, jakie osiągnął wspólnik naruszający zakaz konkurencji, lub naprawienia wyrządzonej jej szkody. Roszczenia te przedawniają się z upływem sześciu miesięcy od dnia, gdy wszyscy pozostali wspólnicy dowiedzieli się o naruszeniu zakazu, nie później jednak niż z upływem trzech lat.

Przepisów dotyczących zakazu konkurencji nie stosuje się do komandytariusza w spółce komandytowej nieposiadającego prawa do prowadzenia spraw spółki lub jej reprezentowania, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

Spółki osobowe a spółka cywilna

Bardzo często spółka cywilna jest kwalifikowana do spółek osobowych. Mimo praktycznych podobieństw między spółką cywilną, a spółkami osobowymi takie założenie jest błędne.

Spółka cywilna nie jest przedsiębiorcą, w ogóle nie jest odrębnym bytem prawnym tak jak spółki prawa handlowego, a związku z tym nie wymaga rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym. Spółka cywilna jest umową między przedsiębiorcami i jeśli strony umowy spółki cywilnej nie prowadzą jeszcze działalności, to są zobowiązane zarejestrować się w CEIDG. Sama spółka nie wymaga rejestracji w CEIDG.

Przez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów, co niewątpliwie jest cechą wspólną spółki cywilnej i spółek osobowych.