Wiedza na temat tego co podlega ochronie autorskich praw majątkowych jest niezbędna do określenia czy wytwór naszej działalności intelektualnej spełnia elementy utworu i co za tym – czy podlega ochronie w myśl przepisów ustawy o prawie autorskim. Brak spełniania przesłanek ustawowych kwalifikujących dzieło jako utwór powoduje, że nie podlega on ochronie prawnoautorskiej, zatem wniesienie pozwu do sądu jest niecelowe i może nas narazić na konsekwencje finansowe związane z przegranym procesem.
Czym jest utwór w myśl ustawy o prawie autorskim?
Definicja utworu została uregulowana art. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych:
1. Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór).
2. W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory:
1) wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe);
2) plastyczne;
3) fotograficzne;
4) lutnicze;
5) wzornictwa przemysłowego;
6) architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne;
7) muzyczne i słowno-muzyczne;
8) sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne;
9) audiowizualne (w tym filmowe).
21. Ochroną objęty może być wyłącznie sposób wyrażenia; nie są objęte ochroną odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne.
3. Utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia, chociażby miał postać nieukończoną.
4. Ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności.
Elementy utworu
Elementy świadczące o wyniku naszej twórczości jako o utworze w myśl ustawy o prawie autorkim wydają się być dosyć oczywiste. Jedyną problematyczną przesłanką jest kwestia „indywidualnego charakteru”, bowiem jeżeli danemu dziełu nie sposób przyznać indywidualnego charakteru i oryginalności twórczej wówczas nie mamy do czynienia z utworem, a co za tym idzie z ochroną w ramach prawa autorskiego. Koronnym argumentem obronnym w przypadku pozwu o naruszenie praw autorskich w związku z drobnymi utworami jest wniosek o oddalenie pozwu ze względu na fakt, iż dzieło nie posiada cech oryginalności i nie przysługuje mu ochrona w ramach prawa autorskiego.
„Indywidualny charakter” utworu
Jak wynika ze wskazanego powyżej przepisu, wynik naszej twórczości intelektualnej musi mieć indywidualny charakter. Nie ma definicji w ustawie, do której moglibyśmy się odwołać w celu ustalenia przedmiotowej oryginalności, zatem ostateczna ocena czy twór posiada indywidualny charakter kwalifikujący go jako utwór leży w ocenie sądu.
O ile w przypadku powieści, filmów czy muzyki posiadanie indywidualnego charakteru jest pewnikiem, problem tyczy drobnych utworów, które mają służyć mają przede wszystkim celom praktycznym, takich jak: logo graficzne, projekt opakowania, projekt architektoniczny, itp. Mimo, iż niewątpliwie wspomniane logo czy projekt są wynikiem działalności intelektualnej twórcy, nie oznacza, iż będzie ona podlegać ochronie. Kluczowe w ocenie czy twór posiada indywidualny charakter jest określenie jak duży margines swobody twórczej na etapie jego powstawania miał twórca. Jeżeli dzieło jest efektem pewnych umiejętności, nakładu pracy, konieczności dostosowania się do wymogów formalnych ze względu na rodzaj dzieła oraz wymogów zleceniodawcy nie zaś ekspresji twórczej nie można uznać go za utwór i taki wynik działalności intelektualnej nie podlega ochronie w ramach prawa autorskiego.
Roszczenia w przypadku naruszenia praw autorskich
Jeżeli po dokonaniu oceny efektów naszej twórczości w ramach elementów wskazanych powyżej dojdziemy do wniosku, że dzieło które naruszyła inna osoba stanowi utwór w myśl ustawy o prawie autorskim możemy rozważyć podjęcie kroków prawnych na drodze polubownej lub sądowej i dochodzić roszczeń cywilnoprawnych albo skierować sprawę na drogę karną. W tym celu zachęcam do lektury wcześniejszych wpisów:
Ochrona praw autorskich – wezwanie do usunięcia naruszeń
Naruszenie praw autorskich – odpowiedzialność karna i cywilna
Autorskie prawa osobiste – uprawnienia twórcy w przypadku ich naruszenia
Jak obliczyć zadośćuczynienie za naruszenie praw autorskich osobistych?
Zapamiętaj
To, że działanie innej osoby nie stanowi naruszenia naszych praw autorskich ze względu na brak możliwości zakwalifikowania dzieła jako utworu w myśl przepisów ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, nie oznacza, że nie przysługują nam inne roszczenia uregulowane w przepisach innych ustaw.
