Zastaw na prawa to obok wniosku o zabezpieczenie, oświadczenia o poddaniu się egzekucji, zastawu na rzeczach czy weksla in blanco forma ochrony wierzyciela przed dochodzeniem wierzytelności od nieuczciwych kontrahentów.

W jakim celu ustanowić zastaw na prawach?

W celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności można obciążyć prawo przysługujące dłużnikowi prawem, na mocy którego wierzyciel będzie mógł dochodzić zaspokojenia z prawa, bez względu na to, czyją stało się własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela prawa, wyjąwszy tych, którym z mocy ustawy przysługuje pierwszeństwo szczególne. Zastaw można ustanowić także w celu zabezpieczenia wierzytelności przyszłej lub warunkowej.

Na jakich prawach można ustanowić zastaw?

Przedmiotem zastawu mogą być wyłącznie prawa zbywalne. Większość praw jest zbywalna. Do praw niezbywalnych, na których nie można ustanowić zastawu należą prawo pierwokupu, autorskie prawa osobiste czy użytkowanie.

Ustanowienie zastawu na prawach

Do ustanowienia zastawu potrzebna jest umowa między właścicielem a wierzycielem. Do ustanowienia zastawu na prawie stosuje się odpowiednio przepisy o przeniesieniu tego prawa. Jednakże umowa o ustanowienie zastawu powinna być zawarta na piśmie z datą pewną, chociażby umowa o przeniesienie prawa nie wymagała takiej formy.

Jeżeli ustanowienie zastawu na wierzytelności nie następuje przez wydanie dokumentu ani przez indos, do ustanowienia zastawu potrzebne jest pisemne zawiadomienie dłużnika wierzytelności przez zastawcę.

Korzystanie z praw będących przedmiotem zastawu

Zastawnik (wierzyciel) nie może korzystać z praw, na których został ustanowiony zastaw.

Sprzedaż praw, na których ustanowiono zastaw

Sprzedaż przez zastawcę (dłużnika) praw, na których ustanowiono zastaw nie ma wpływu na uprawnienia zastawnika. Sprzedaż praw będących przedmiotem zastawu nie powoduje wygaśnięcia zastawu.

Nieważne jest zastrzeżenie, przez które zastawca zobowiązuje się względem zastawnika, że nie dokona zbycia lub obciążenia prawa przed wygaśnięciem zastawu.

Skorzystanie wierzyciela z praw będących przedmiotem zastawu

Wierzyciel może zaspokoić swoje roszczenie z praw będących przedmiotem zastawu, nawet jeżeli zostały one sprzedane. Wierzycielowi przysługuje pierwszeństwo zaspokojenia roszczenia z zastawionych praw przed innymi wierzycielami, z zastrzeżeniem, że jeżeli w chwili ustanowienia zastawu prawo jest już obciążone innym prawem rzeczowym, zastaw powstały później ma pierwszeństwo przed prawem powstałym wcześniej, chyba że zastawnik działał w złej wierze.

Nieważne jest zastrzeżenie, przez które zastawca zobowiązuje się względem zastawnika, że nie dokona zbycia lub obciążenia prawa przed wygaśnięciem zastawu.

Zastaw na prawach autorskich

Wielu moich klientów to osoby działające w branży kreatywnej i czasem zadają mi pytanie czy mogą ustanowić zastaw na prawach autorskich, celem zabezpieczenia pewnych zobowiązań. Niektórym taka możliwość wydaje się niemożliwa, bo przedmiotem praw autorskich jest przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Prawa autorskie są poniekąd prawami abstrakcyjnymi. Niemniej na prawach autorskich można ustanowić zastaw, z tym że dotyczy to wyłącznie autorskich praw majątkowych. Ustanowienie zastawu na autorskich prawach osobistych jest niedopuszczalne, gdyż są to prawa niezbywalne.

Wygaśnięcie zastawu

Zastaw wygasa w momencie spłaty wierzytelności jaką zabezpiecza. Przeniesienie wierzytelności zabezpieczonej zastawem pociąga za sobą przeniesienie zastawu. W razie przeniesienia wierzytelności z wyłączeniem zastawu zastaw wygasa.