Zgoda na wykorzystanie wizerunku – kiedy jest potrzebna?
Zgodnie z art. 81 ust. 1 ustawy – Prawo autorskie zgoda na wykorzystanie wizerunku jest potrzebna w celu rozpowszechniania wizerunku osoby na nim przedstawionej. Oznacza to, że samo zrobienie komuś zdjęcia na ulicy nie wymaga zgody na wykorzystanie wizerunku. Do zdjęcia przysługują Ci prawa autorskie twórcy. Jednakże bez otrzymania od osoby, której wizerunek utrwaliłeś, zgody na wykorzystanie wizerunku, nie masz prawa go rozpowszechniać.
Zgoda na wykorzystanie wizerunku – umowa z modelką
Zasadniczo dla moich klientów fotografów i osób prowadzących agencje reklamowe przygotowuję na sesje umowy dla modelek, zawierające zgodę na wykorzystanie wizerunku. Osoba, która profesjonalnie działa w reklamie czy zajmuje się fotografią musi pracować na dokumentach. Fakt, że jako osoba początkująca takiej zgody nie otrzymałeś nie musi oznaczać braku prawa do rozpowszechniania wizerunku. Zgodnie z art. 81 ust. 1 zd. 2 Prawa autorskiego w braku wyraźnego zastrzeżenia zezwolenie na wykorzystanie wizerunku nie jest wymagane, jeżeli osoba otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie.
Zgoda na wykorzystanie wizerunku – kiedy nie jest wymagana?
Zgodnie z art. 81 ust. 2 Prawa autorskiego zezwolenie na wykorzystanie wizerunku nie jest wymagane od:
1. osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych;
2. osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.
Zgoda na wykorzystanie wizerunku a RODO
Wizerunek zgodnie z RODO jest daną osobową i podlega ochronie na podstawie RODO oraz innych przepisów o ochronie danych osobowych. Wykorzystanie wizerunku na podstawie RODO przede wszystkim wymaga sporządzenia klauzuli informacyjnej, dokładnie na tych samych zasadach jak w przypadku przetwarzania innych danych osobowych, w tym wskazania administratora danych osobowych, celu przetwarzania, podstawy prawnej przetwarzania, uprawnieniach w związku w przetwarzaniem danych osobowych, itd.
W kontekście wykorzystania wizerunku są wyjątki od RODO. Dla działalności polegającej na redagowaniu, przygotowywaniu, tworzeniu lub publikowaniu materiałów prasowych, a także do wypowiedzi w ramach działalności literackiej lub artystycznej przepisy o ochronie danych osobowych stosują pewne wyłączenia dotyczące RODO, w związku z czym analogicznie jak w przypadku braku konieczności uzyskania zgody na podstawie Prawa autorskiego, nie będzie trzeba jej uzyskiwać z powodu RODO.
Zgoda na wykorzystanie wizerunku pracownika
Wykorzystanie wizerunku pracownika przez pracodawcę wymaga jego zgody. W przypadku zdjęć pracowniczych, np. na stronę internetową firmy, wykorzystanie wizerunku pracownika musi być poprzedzone uzyskaniem od niego zgody. Pracodawca nie ma prawa zmusić pracownika do wzięcia udziału w sesji zdjęciowej, a odmowa pracownika nie może się wiązać w stosunku do niego z jakimikolwiek negatywnymi konsekwencjami.
Trochę inaczej wygląda to w kontekście RODO. W niektórych sytuacjach zgoda na wykorzystanie wizerunku nie wymaga zgody w kontekście RODO, lecz wymaga zgody w kontekście Prawa autorskiego. Prawo do wykorzystania wizerunku pracownika poprzez umieszczenie zdjęcia z jego wizerunkiem na legitymacji zezwalającej na dostęp do pomieszczeń jako podstawę prawną w RODO będzie miało uzasadniony interes pracodawcy. Pracodawca nie musiałby otrzymywać zgody od pracownika na wykorzystanie jego wizerunku, jeśli nie obowiązywałoby Prawo autorskie. Niemniej w kontekście Prawa autorskiego wyrobienie takiej legitymacji wymaga wpierw uzyskania zgody od pracownika.
Zgoda na wykorzystanie wizerunku osoby niepełnoletniej
W przypadku gdy w grę wchodzi wykorzystanie wizerunku osoby niepełnoletniej zgody na wykorzystanie wizerunku udziela jej rodzic lub opiekun prawny.
Zgoda na wykorzystanie wizerunku a dobra osobiste
Fakt posiadania zgody na wykorzystanie wizerunku zgodnej z RODO oraz Prawem autorskim nie oznacza, że prawo do wykorzystania wizerunku jest nieograniczone. Prawo na wykorzystanie wizerunku może być ograniczone dobrami osobistymi danej osoby. Zgodnie z art. 23 Kodeksu cywilnego dobra osobiste człowieka to m.in. zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek. Zgodnie z art. 24 każda osoba, której dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, żeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.
Dla przykładu takie sytuacje będą mieć miejsce w przypadku sfotografowania osoby w sytuacji intymnej, ośmieszającej, naruszającej jej godność lub prywatność. Wówczas osoba, której dobra osobiste zostały naruszone, może złożyć pozew o ochronę dóbr osobistych. Fakt, że osoba rozpowszechniająca wizerunek miała zgodę na jego wykorzystanie zgodną z RODO i Prawem autorskim nie wyłącza odpowiedzialności za naruszenie dóbr osobistych.
Wykorzystanie wizerunku bez zgody – kary, odszkodowanie, zadośćuczynienie
Wykorzystanie wizerunku bez niezbędnej zgody wiąże się szeregiem konsekwencji wobec osoby dopuszczającej się naruszeń. Zważywszy na fakt, iż wizerunek jest daną osobową, za wykorzystanie wizerunku bez zgody grożą bardzo wysokie kary na podstawie RODO. Za wykorzystanie wizerunku wbrew przepisom prawa autorskiego, osobie uprawnionej przysługuje ochrona na zasadach naruszenia autorskich praw osobistych. Natomiast w kontekście wyżej wspomnianych dóbr osobistych, wykorzystywanie wizerunku mimo posiadania zgody, lecz w sposób naruszający prawo do prywatności, intymności i poszanowania czci może się wiązać z koniecznością wypłaty odszkodowania lub zadośćuczynienia.
